Πέμπτη 22 Ιανουαρίου 2015


«Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος  

(1541 – 7 Απριλίου 1614)

 

πριν από τον El Greco» !

- ερμηνεία 

της κοινωνίας της Κρήτης του 16ου αιώνα, 

καθώς και του πρώιμου έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου -

 

Έκθεση, που παρουσιάζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο


από τις 4 Δεκεμβρίου 2014 έως τις 31 Μαρτίου 2015.





Civitates urbis terrarum *






* Braun and Hogenberg



The first volume of the Civitates Orbis Terrarum was published in Cologne in 1572. The sixth and the final volume appeared in 1617.

This great city atlas, edited by Georg Braun and largely engraved by Franz Hogenberg, eventually contained 546 prospects, bird-eye views and map views of cities from all over the world. 
Braun (1541-1622), a cleric of Cologne, was the principal editor of the work, and was greatly assisted in his project by the close, and continued interest of Abraham Ortelius, whose Theatrum Orbis Terrarum of 1570 was, as a systematic and comprehensive collection of maps of uniform style, the first true atlas.




Μιχαήλ Δαμασκηνός 
16ος αι., Σέργιος, Βάκχος και Ιουστίνη
 Μονή Θεοτόκου Αντιβουνιώτισσας, Κέρκυρα
  


"Η Κρήτη της Βενετίας



Πρωταρχικός στόχος της Βενετίας κατά τον 16ο αιώνα ήταν ο πλήρης έλεγχος της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Ως εκ τούτου, η Κρήτη, λόγω της γεωγραφικής και στρατηγικής της θέσης, κατέστη η σημαντικότερη αποικία της Γαληνότατης. Ένα αυστηρό γραφειοκρατικό σύστημα ρύθμιζε τη δημόσια, την οικονομική και την κοινωνική ζωή των κατοίκων του νησιού, ενώ οι υψηλά ιστάμενοι διοικητικοί υπάλληλοί του διορίζονταν απευθείας από τη μητρόπολη Βενετία." 
σημείωσα από το έντυπο του Μουσείου






Η ΆΡΙΣΤΗ, κατά τη γνώμη μου, έκθεση, αποτελείται από 3 ενότητες :



Α.

16ος αι. (1500 – 1600)

Η σημασία της Κρήτης για τη Βενετία.

Η σχέση πόλης – υπαίθρου, η κοινωνική, ιδεολογική και οικονομική διάρθρωση της νήσου.



Β.

Τα καλλιτεχνικά φαινόμενα στο Κρητικό, αστικό περιβάλλον (των πόλεων).

Πώς οι Κρήτες ζωγράφοι επιχειρούν να συνδυάσουν τη Βυζαντινή με τη Δυτική παράδοση.



Γ.

Ερμηνεία της Κρητικής περιόδου του Θεοτοκόπουλου,

σύγκριση με άλλα Κρητικά έργα

και τέλος ,

γιατί το 1567 έφυγε προς τη Βενετία.



Μιχαήλ Δαμασκηνός
16ος αι., Μυστικός Δείπνος
Μονή Βροντησίου




1 . Σχέδιον Vasily Barsky






The Russian pilgim Vasily Barsky visited Athos twice (1725 and 1744). Barsky ‘s drawings are valued especially for the accuracy of their architectural detail in an age before photography. (quote from Graham Speake in his famous book Mount Athos Renewal in Paradise). Here a fragment of Iviron with the arsanas (harbour) tower on the left.  



2. Σχέδιον Vasily Barsky



The arsanas tower with Iviron in the background.       



( όπου, η αμαθής εγώ, παρ’ όλο που έχω διαβάσει ΔΙΣ το βιβλίο "Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο"

δεν είχα καταλάβει, δεν κάτεχα ότι ο Vasily Barsky είναι πρόσωπο υπαρκτό ! το συνειδητοποίησα μόλις, στην παρούσα  έκθεση, για τον Greco )





Κάποια ενδεικτικά στοιχεία αστικής κοινωνικής οργάνωσης (οικόσημα, αδελφότητες, συνδικάτα κ.τ.λ.) :



* Σε έγγραφο του 1566 ή 1567 αναφέρεται ότι τα σπίτια των αδελφών Μανούσου και Δομήνικου Θεοτοκόπουλου φέρουν το ίδιο οικόσημο στο borgo της Candia (Χάνδακας)



  • βαθιά τάφρος, αραβ.→ khandaq,  ελλην.  → Χάνδακας, λατιν. → Candia.





Ο Παλαιός των Ημερών  
όνομα του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, καθώς αναφέρει η μετάφραση των εβδομήκοντα.







* Ο Μανούσος Θεοτοκόπουλος το 1579 ήταν υποψήφιο μέλος της Αδελφότητας των Βαρελοποιών.



Συντεχνίες, Αδελφότητες

και δημόσιες τελετές

Οι επαγγελματικές συντεχνίες ήταν απλές συσσωματώσεις ομοτέχνων, ενώ οι θρησκευτικές αδελφότητες διακρίνονταν σε αδελφότητες λαϊκών ή μοναχών. Υπήρχαν καθολικές και ορθόδοξες αδελφότητες. Κάθε συλλογικότητα διαμόρφωνε το δικό της καταστατικό για τη λειτουργία και τη διοίκησή της, είχε τον δικό της άγιο-προστάτη και δικό της ναό. Λειτουργούσαν υπό την εποπτεία των πολιτικών και εκκλησιαστικών αρχών του νησιού. Καθόριζαν την κοινωνική και οικονομική οργάνωση των πολιτών, έπαιζαν φιλανθρωπικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό ρόλο και, όσον αφορά τις δημόσιες εκδηλώσεις, όφειλαν να συμμετέχουν στις διάφορες πομπές και λιτανείες.



Το αστικό φαινόμενο

Η οργάνωση των ειδικευμένων τεχνιτών του Χάνδακα σε συντεχνίες στις αρχές του 16ου αιώνα είναι η σημαντικότερη ένδειξη για τη συγκρότηση αστικής τάξης με την ιστορική σημασία του όρου. Το αστικό φαινόμενο συνοδεύτηκε από διεύρυνση του συνόλου των πολιτισμικών δραστηριοτήτων. Ωστόσο, η ανάπτυξη του φαινομένου υπονομεύτηκε από την ίδια την πολιτική της Βενετίας με αποτέλεσμα την έλλειψη ρευστότητας και την απουσία βιοτεχνικής παραγωγής.

σημείωσα από το έντυπο του Μουσείου






MADRE DELLA CONSOLAZIONE
Η εικόνα αυτή ανήκει στην ιταλοκρητική σχολή (15ος αιώνας)  και προέρχεται από το εργαστήριο του Νικολάου Τζαφούρη από το Χάνδακα. Ο μικρός Χριστός με το δεξί του χέρι ευλογεί και με το αριστερό κρατεί χρυσή σφαίρα με σταυρό στην κορυφή.



ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης
β' μισό του 15ου αιώνα




Το λείψανο του Θωμά Ακινάτη (1225 – 1274 ) βρίσκεται στον ναό του Αγίου Πέτρου των Δομηνικανών, στο Ηράκλειο.





Γεωργίου Κλόντζα
η Δευτέρα Παρουσία 
 

Η Χρονογραφία του Γεωργίου Κλόντζα: προφητεία και ιστορία

Στις σελίδες του μοναδικού αυτού χειρογράφου συνυφαίνονται η ιστορία του ανθρώπου από την έξωση των πρωτόπλαστων έως τη Δευτέρα Παρουσία, η κατάληψη χριστιανικών εδαφών από τους Οθωμανούς, προφητείες για την τελική τους ήττα, και η ιστορία της Κρήτης.

Η εικονογράφηση καθορίζει την αφήγηση, η οποία συνοδεύεται είτε από κείμενα πρωτότυπα ή από επεξεργασμένα τμήματα βυζαντινών και ιταλικών πηγών.

σημείωσα από το έντυπο του Μουσείου






σπάραγμα κεντήματος, 17ος - 18ος αι., Κρήτη






Οι φτωχοί

«Οι φτωχοί […] έτρωγαν συνήθως ψωμί και τυρί ή παστό ψάρι […] τόσο για να κάνουν


οικονομία, όσο και για να παρακινούνται να πίνουν από κείνα τα δυνατά κρασιά που τους μεγάλωναν τη θέληση και τη δύναμη να δουλεύουν τραγουδώντας. Και το βράδυ πήγαιναν στο σπίτι τους παραπατώντας συνέχεια […] προς το προάστιο του Μαρουλά […] σε κάτι σπηλιές φτιαγμένες με χωρίσματα μέσα στον κούφιο βράχο […] με φαγητά στα μανίκια για το δείπνο της οικογένειάς τους».

Τζουάνες Παπαδόπουλος "Στον καιρό της σχόλης"
μτφρ. Ναταλία Δεληγιαννάκη.





Οι παραγγελιοδότες

Η παραγωγή των φορητών εικόνων στην Κρήτη τον 16ο αιώνα αυξήθηκε, καθώς η εικόνα από αντικείμενο λατρείας μετατράπηκε και σε συλλεκτικό και εμπορεύσιμο έργο. Οι ιδιαίτερα μεγάλες παραγγελίες ώθησαν στη δημιουργία πολλών εργαστηρίων ζωγράφων, πλούσια στελεχωμένων. Σύμφωνα με τις αρχειακές πηγές, η πελατεία τους δεν περιοριζόταν μόνο σε έλληνες ορθοδόξους, αλλά εκτεινόταν και σε καθολικούς διαφόρων κοινωνικών τάξεων και επαγγελμάτων, που ζούσαν τόσο στην Κρήτη, όσο και εκτός νησιού.

Η ζήτηση για Κρητικές εικόνες

Από τα τέλη του 15ου αιώνα η φήμη των κρητικών ζωγράφων απλώθηκε εκτός Κρήτης σε διάφορες περιοχές, όπως στο Άγιον Όρος, στα Βαλκάνια, στις Δαλματικές ακτές, στην Ιταλία, στη Φλάνδρα, στην Ισπανία και στο Σινά. Διακόσμησαν ναούς που ανεγέρθηκαν από τις ακμάζουσες κοινότητες των Ρωμιών και παράλληλα δέχονταν παραγγελίες από 22 ιδιώτες. Διατηρούσαν δικά τους εργαστήρια, ενώ άλλοι μαθήτευσαν σε αναγνωρισμένους ιταλούς ζωγράφους, επιζητώντας να ξεφύγουν από τα στενά πλαίσια της Κρήτης.

σημείωσα από το έντυπο του Μουσείου
 

16ος αι., η κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου




Δύο ζωγραφικές παραδόσεις !

Η διαρκής επαφή των κρητικών ζωγράφων με σύγχρονα ιταλικά έργα και με ιταλούς ζωγράφους που εργάζονταν στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, και η μετακίνησή τους στην Ιταλία, όπου έρχονταν σε επαφή με τα καλλιτεχνικά ρεύματα της Δύσης, είχε ως συνέπεια την εξοικείωση και τον εμπλουτισμό του θεματολογίου τους από την ιταλική εικονογραφία. Ανέπτυξαν έτσι δύο διαφορετικές τεχνοτροπίες στη θρησκευτική ζωγραφική: ο ένας ακολουθούσε τη βυζαντινή παράδοση (maniera greca) και ο άλλος τη δυτική (maniera latina). 
σημείωσα από το έντυπο του Μουσείου


                                         Si supiera - Αν ήξερε ...     


Si supiera...
Γραπτό σχόλιο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου σε μια από τις σελίδες της δεύτερης έκδοσης του έργου του Giorgio Vasari, "Le vite dei più eccelenti pittori, scultori e architetti", όπου ο συγγραφέας (1511-1574) μιλούσε υποτιμητικά για τη Βυζαντινή τέχνη.
 Si supiera...







 
Ίδε ο Άνθρωπος - Ecce Hommo, 
τέλη 16ου - αρχές 17ου αιώνα, Κρήτη.









 Δομήνικου Θεοτοκόπουλου,  
Η Προσκύνηση των Μάγων.





Σε έγγραφο Δούκα, το 1563 , αναφέρεται ότι ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος , 22 - 23 ετών, συγκατοικεί με την οικογένεια του αδερφού του.
Το 1563 ονομάζεται maestros , ολοκλήρωσε την εκμάθηνση της τέχνης του, μπορεί να ασκήσει το επάγγελμα κι έχει το δικαίωμα να διδάξει.



  
Nα μην την χάσετε αυτήν την έκθεση !










2 σχόλια:

Roadartist είπε...

Όαση ("στην έρημο") τέτοιες αναρτήσεις, ευχαριστούμε. Η τέχνη επινοήθηκε από τον άνθρωπο για να αντέξει τη ζωή. Είδα κ εγώ μια έκθεση για τον Ελ Γκρέκο στο Μπενάκη στην Πειραιώς. Ήταν αρκετά μικρή όμως...

foteini είπε...

@
τι είναι αυτά, καλέ ;

εσύ, παιδούδι μου, έχεις στήσει ολόκληρο e- πολιτιστικό περιοδικό!

:)

οι οάσεις στην βαθειά έρημο
είναι ένα πράγμα καταπληκτικό...

στα πηγάδια πίνουν νερό πρώτα τα άγρια πουλιά,
έπειτα οι χωρικοί ποτίζουν το κοπάδι τους και τελευταίοι πίνουν εκείνοι νερό...

:)

ναι, αντέχεις τη ζωή με την τέχνη
ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ, όμως...

:)

αυτήν της Πειραιώς, θα την δω την ερχόμενη βδομάδα.
δεν πειράζει αν είναι σύντομη...
ΜΙΚΡΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ !

:)